(Αυτή η ανάρτηση μεταφέρθηκε εδώ από το παλιό μας blog. Αρχική ημερομηνία ανάρτησης 23/08/2011)
Αυτό το blog δημιουργήθηκε αρχικά με σκοπό να φιλοξενεί άρθρα που αφορούν την κατασκευή των ελληνικών παραδοσιακών κρουστών οργάνων όπως την μελετήσαμε σε λαογραφικές οπτικοακουστικές καταγραφές από διάφορα αρχεία, σε μουσεία (Μουσείο Λαϊκών Οργάνων και λαογραφικά μουσεία στα οποία υπάρχουν αντίστοιχα εκθέματα) αλλά και σε επιτόπιες έρευνες σε πανηγύρια τα οποία κρατούν ακόμα τον παραδοσιακό ήχο και έγιναν η αφορμή να έρθουμε σε επαφή με παραδοσιακούς μουσικούς οι οποίοι και μας παρέδωσαν την μουσική τους τέχνη και αντίληψη. Έτσι μέσω αυτού του χώρου θα παρουσιάζεται περιστασιακά η δική μας άποψη και προσέγγιση για τον τρόπο κατασκευής των κρουστών οργάνων αλλά και οι όποιες καινοτομικές προτάσεις κατασκευής που πιστεύουμε ότι μπορούν να εφαρμοστούν στην οργανοποιία μας χωρίς να αλλοιώνουν την όψη, την παραδοσιακή «φωνή» των οργάνων αλλά και τον καθιερωμένο τρόπο παιξίματος.
Το Ελληνικό νταούλι Siasos drums®
Το νταούλι ως συνοδευτικό ρυθμικό μουσικό όργανο απαντάται ανά την Ελλάδα σε διάφορα μεγέθη. Το μέγεθός του (διάμετρος και ύψος κόθρου) είναι αλληλένδετο με το είδος της «ζυγιάς» που συμμετέχει και γενικότερα με την παράδοση που αντιπροσωπεύει. Σε κάθε περίπτωση το νταούλι θα πρέπει να είναι κατάλληλο ώστε η φωνή του να ταιριάζει με τις τονικές των οργάνων με τα οποία συμπράττει. Για παράδειγμα το νταούλι στη Μεσολογγίτικη ζυγιά είναι μικρού μεγέθους δηλαδή υψηλού τόνου, διότι συνοδεύει μικρού μήκους ζουρνάδες (περίπου 20εκ.) ενώ στη Μακεδονίτικη ζυγιά που οι ζουρνάδες της είναι μεγάλου μεγέθους (περίπου 50εκ.) το νταούλι που τους συνοδεύει είναι αντιστοίχως μεγάλο.
Εμείς για να ανταποκριθούμε στις ηχητικές ανάγκες των παραδόσεων ανά την Ελλάδα έχουμε κατασκευάσει νταούλια σε διάφορα μεγέθη τα οποία και έχουμε τυποποιήσει σε μικρά, μεσαία, μεσαία-μεγάλα και μεγάλα. Η κάθε μία από αυτές τις κατηγορίες αντιστοιχεί σε ένα σύνολο τοπικών παραδόσεων.
Τα μικρά νταούλια διαμέτρου 8in και 10in παίζονται στην δυτική Ελλάδα. Τα συναντάμε στην Αιτωλοακαρνανία στα πανηγύρια του Αη Συμιού στο Μεσολόγγι, της Αγι’ Αγάθης στο Αιτωλικό και αλλού, όπως επίσης και σε πανηγύρια στην Δυτική Πελοπόννησο.
Μεσολογίτικη ζυγιά στο Πανηγύρι του Αη Συμιού – Νταούλι παίζει ο Στράτος Αριστόπουλος
Τα μεσαία νταούλια είναι ιδιαίτερα και ανάλογα με την περιοχή αλλά και την παράδοση που αντιπροσωπεύουν μπορεί να είναι εντελώς διαφορετικά όργανα. Έτσι στα νησιά του Αιγαίου έχουμε τα τουμπάκια ή τουμπιά στων οποίων τα δέρματα εφάπτονται χορδές και παίζονται με δύο κοπανάκια-τουμπόξυλα στο μπροστινό δέρμα ίσως επηρεαζόμενα από τα δυτικά τύμπανα και την Ευρωπαϊκή κουλτούρα που τους μεταλαμπαδεύτηκε κατά την Ενετοκρατία. Ενώ οι Πόντιοι που ήρθαν από την περιοχή της Αργυρούπολης, των παραλίων του Πόντου και του Δυτικού Καυκάσου παίζουν ένα είδος μεσαίου νταουλιού το οποίο ανάλογα την περίσταση παίζεται είτε με νταουλόξυλα (κόπανος και βίτσα) είτε με τα χέρια χρησιμοποιώντας δαχτυλισμούς και τεχνικές που χρησιμοποιούνται στο τουμπερλέκι. Ιδιαίτερη αναφορά στο νταούλι της περιοχής του Δυτικού Καυκάσου αλλά και στην συνέχεια της παράδοσής του από τους Ποντίους μουσικούς θα ακολουθήσει σε επόμενη ανάρτηση.
Τσαμπούνα και τουμπάκι – Τάσσος και Κώστας Βιτζηλαίος
Νταουλι από την περιοχή της Αργυρούπολης του Πόντου από της εκπομπή “Ο τόπος και το τραγούδι του” (ΕΤ3)
Αφιέρωμα στους Πόντιους της Κομοτηνής
Τα μεσαία-μεγάλα (διαμέτρου 16in και 18in) αλλά και τα μεγάλα νταούλια (διαμέτρου 20in και 22in) παίζονται παραδοσιακά στην υπόλοιπη ηπειρωτική Ελλάδα και την ανατολική Κρήτη όπου καταγράφτηκε ως ζυγιά με βιολί.
Μακεδονίτικη ζυγιά με μεγάλου μεγέθος ζουρνάδες και νταούλι από το Ρουμλούκι – Στο νταούλι ο Δημήτρης Μαμούτης
Τα μαχαίρια από την εκπομπή “Κάθε τόπος και τραγούδι” – Αφιέρωμα στους Πόντιους της Βέροιας
Καταγραφή ζυγιάς βιολιού με νταούλι στην Ανατολική Κρήτη (ΕΡΤ)
Το μέγεθος των νταουλιών αυτών κατά τον Ανωγειανάκη εξαρτιόνταν από την παράδοση αλλά και τη σωματική διάπλαση του νταουλιέρη. Επίσης ο ίδιος αναφέρει ότι μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο οι διαστάσεις των νταουλιών άρχισαν να μικραίνουν ακόμη και σε περιοχές που παραδοσιακά παίζονταν μεγάλου μεγέθους νταούλια. Μία πρώτη εξήγηση σε αυτό μπορεί να δώσει το γεγονός ότι με την επέκταση του οδικού δικτύου και την ανάπτυξη των μέσων μεταφοράς οι μουσικοί είχαν τη δυνατότητα να ταξιδέψουν και να παίξουν σε περισσότερες περιοχές και επομένως ως οργανοποιοί των οργάνων τους άρχισαν να κατασκευάζουν μικρότερα νταούλια που να μεταφέρονται ευκολότερα. Επιπλέον πρέπει να σημειωθεί ότι με την εισαγωγή των τυποποιημένων-βιομηχανοποιημένων μεμβρανών και με τη βελτιωμένη ηχητική απόδοση που αυτά προσφέρουν, τα νταούλια που τις αρματώνονται μπορούν να έχουν φωνή που κανονικά θα απέδιδε ένα μεγαλύτερων διαστάσεων νταούλι με ζωικές μεμβράνες. Επομένως τα μεγάλα νταούλια αρχίζουν να μικραίνουν αλλά και να τυποποιούνται στις καθορισμένες διαστάσεις των διαθέσιμων βιομηχανοποιημένων μεμβρανών. Σήμερα το μέγεθος του νταουλιού είναι προσωπική υπόθεση του εκάστοτε νταουλιέρη και της μουσικής παράδοσης που αυτός αντιπροσωπεύει με γνώμονα πάντα το τονικό συνταίριασμα του νταουλιού με τα υπόλοιπα όργανα που συνοδεύει.
Τέλος, πρέπει να αναφερθεί ότι εκτός από τα μεγέθη των διάφορων νταουλιών που απαντώνται ανά την Ελλάδα υπάρχει ένα πλήθος άλλων παραγόντων που συμβάλλουν και επηρεάζουν την φωνή κάθε οργάνου. Έτσι σημαντικό ρόλο παίζουν: το είδος, η ποιότητα και το πάχος του ξύλου – η κατάλληλη επιλογή των μεμβρανών – το μέγεθος, ο αριθμός και η θέση των οπών εκτόνωσης, ο τρόπος αρματώματος ώστε να εξασφαλίζεται ομοιόμορφο κούρδισμα καθ’ όλη την επιφάνεια της μεμβράνης αλλά και ένα πλήθος άλλων κατασκευαστικών λεπτομερειών που ποικίλουν από περιοχή σε περιοχή και κάνουν τη φωνή του κάθε οργάνου ξεχωριστή, ιδιαίτερη και μοναδική. Δεν θα πρέπει να παραληφθεί και η συμβολή των νταουλόξυλων στον καθορισμό της φωνής του κάθε νταουλιού αλλά αυτό είναι ένα αντικείμενο με το οποίο θα ασχοληθούμε σε επόμενη ανάρτηση. Κλείνοντας οφείλουμε να τονίσουμε ότι η φωνή του κάθε οργάνου αναδεικνύεται μέσα από τη μουσικότητα και την τεχνική κατάρτιση του εκάστοτε νταουλιέρη.